Uçma, yılan ya da yükseklik korkusu gibi belirli bir nesne ya da durumundan kaynaklanan aşırı korkudur. Kişi korkunun aşırı olduğunun farkınadır ancak yine de korkulan nesne ya da durumdan kaçınmak için büyük çaba harcar. Psikoloji bilimi mantıksız korkular arasında özgül fobiler dışında sosyal fobi ve agorafobi gibi mantıksız korkuları da incelenir. Ancak özgül fobiler, fobiler grubu arasında en yaygın olan türüdür.

 

GÖRÜLME ORANI

 

Özgül fobiler toplumda %2,7 oranında görülür (kadında %3.8, erkekte %1.4). Dul ve boşanmışlarda, bekar ve evlilere göre daha fazla özgül fobi vardır. Toplum taramalarında rastlanan özgül fobiklerin yaş ortalaması toplum genelinden düşüktür (ortalama 39.5, özgül fobide 37.9). Bunun nedeni hastalığın erken başlangıçlı olmasıdır. Özgül fobinin başlama yaşı ortalama 16.5’dur. Birçok hasta çocukluğundan beri bu korkularının olduğunu, bir kısmı ise ergenlik döneminden sonra oluştuğunu söyler. İleri yaşta özgül fobi başlaması nadirdir. Hastalığın seyri genellikle kroniktir. Özgül fobisi olanların tedavi için başvurma oranları oldukça düşüktür. Ancak altı fobikten biri (%15.8) tedavi için başvurur.

 

DSM-5 TANI ÖLÇÜTLERİ KİTABINA GÖRE ÖZGÜL FOBİ

 

➤ Özgül bir nesne ya da durumla ilgili olarak belirgi bir korku ya da kaygı duyma (örneğin uça binme, yükseklikler, hayvanlar, iğne yapılması, kan görme.)

NOT: Çocuklarda, korku ya da kaygı, ağlama, bağırıp çağırarak tepinme, donakalma ya da sıkıca sarılma ile kendini gösterebilir.

➤ Fobi kaynağı nesne ya da durum, neredeyse her zaman, doğrudan korku ya da kaygı doğurur.

➤ Fobi kaynağı nesne ya da durumdan etkin bir biçimde kaçınılır ya da yoğun bir korku ya da kaygı ile buna katlanılır.

➤ Duyulan korku ya da kaygı, özgül nesne ya da durumun yarattığı gerçek tehlikeye göre ve toplumsal-kültürel bağlamda orantısızdır.

➤ Korku, kaygı ya da kaçınma, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.

➤ Bu bozukluk, panik benzeri belirtilere ya da yetersizleştiren belirtilere eşlik eden korku, kaygı ya da kaçınma gibi; takıntılarla ilişkili nesneler ya da durumlar gibi örseleyici olayların anımsatıcıları gibi evden ya da bağlandığı kişilerden ayrılma gibi ya da toplumsal durumlar gibi başka bir ruh bozukluğunun belirtileriyle daha iyi açıklanamaz.

 

KAYNAKÇA

 

Ann Ö.Kring, Sheri L.Jognson, Gerald C.Davison, John M.Neale, Anormal Psikolojisi, 2019, Nobel, s.174

Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı, (DSM-5), çev. Köroglu E, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2014, s.115

​

HAZIRLAYAN PSİKOLOG VEDAT GÜNEŞ